De gevaren van geraffineerde koolhydraten

Diabetes type 2 is enorm in opkomst en wordt zelfs betiteld als een epidemie in opkomst. Geschat wordt dat ruim 800.000 mensen in Nederland hier last van hebben. Diabetes type 2 wordt hoofdzakelijk veroorzaakt door overgewicht. Structureel overgewicht kan er namelijk toe leiden dat je lichaam (lees alvleesklier) niet meer in staat is om genoeg insuline aan te maken. Diabetes type 2 heeft allerlei schadelijke gevolgen en kan onder andere leiden tot hart- en vaatziekten. Naast diabetes type 2 veroorzaakt overgewicht vele andere problemen. Het is daarom goed om te weten waardoor overgewicht nu feitelijk wordt veroorzaakt en waarom het probleem als maar lijkt te groeien. In dit artikel hoop ik je wat antwoorden te geven gebaseerd op wetenschappelijk onderzoek door Lee S. Gross zoals gepubliceerd in 2004. Gelukkig zijn veel mensen wel bereid om af te vallen en hierbij is het uiterst handig om de belangrijkste oorzaken te kennen zodat het probleem van overgewicht structureel kan worden aangepakt.

Consumptie van geraffineerde koolhydraten is enorm gegroeid

Wetenschappelijk onderzoek uit de VS gebaseerd op bijna één eeuw aan data toont aan dat er een directe relatie bestaat tussen de stijgende consumptie van geraffineerde koolhydraten en de opkomst van diabetes type 2. De stijgende consumptie van geraffineerde koolhydraten gaat hierbij gepaard met een afgenomen consumptie van vezels. Dit kan het beste worden weergegeven via onderstaande afbeelding.

In het wetenschappelijke onderzoek is geconstateerd dat we vanaf ongeveer 1964 weer meer koolhydraten zijn gaan eten. Opvallend is dat met de toename van de koolhydraat consumptie de inname van fibers (graan) niet is toegenomen. Dit betekent dat we relatief veel meer geraffineerde koolhydraten zijn gaan eten. Verder blijkt uit het onderzoek dat van 1963 t/m 1997 de consumptie van vet met 30% is gestegen, eiwit met 8% en de totale energie inname steeg met 9%. Vooral in de periode 1980 t/m 1997 is de energie inname heel erg gestegen (>500 kcal per dag). We zijn dus niet alleen meer geraffineerde koolhydraten gaan eten, ook onze totale energie inname is enorm gestegen. Niet voor niets dat overgewicht dan ook een groeiend probleem is. In het onderzoek is een positieve relatie onderkend tussen de toename van geraffineerde koolhydraten en de toename van diabetes type 2 (zie onderstaande figuur). Voor eiwitten en vetten bestaat deze relatie niet.

Het onderzoek is uitgevoerd in de VS met data uit de 20^e eeuw. Ook de voeding in Nederland is enorm veranderd in de loop der jaren waardoor het erg waarschijnlijk is dat dezelfde tendenties gelden voor Nederland.

Wat zijn dan precies geraffineerde koolhydraten?

Geraffineerde koolhydraten zijn koolhydraten die (industrieel) bewerkt zijn. Dit betekent veelal dat de vezelrijke onderdelen van de koolhydraten zijn verwijderd. Vezels zorgen voor een verzadigend gevoel en bevorderen de stoelgang. Een goed voorbeeld is het verwijderen van de vlies die op rijst zit. Het resultaat is witte rijst.

Zoals gezegd zijn geraffineerde koolhydraten enorm toegenomen in onze dagelijkse voeding. Dit wordt veroorzaakt door de veranderende wijze waarop onze voeding wordt geproduceerd. Hiermee is ook de samenstelling en kwaliteit van de koolhydraten veranderd.

Om een voorbeeld te geven: De tarwekorrel van het boerenland wordt in de fabriek bewerkt waarbij alleen het meellichaam overblijft. De andere bestanddelen (de kiem en de zemel) worden niet gebruikt terwijl daar juist veel voedingsstoffen zoals vezels, vitaminen en mineralen in zitten en zorgen voor balans. Vervolgens kan er wit brood van gemaakt worden. Dit betekent dat het witte brood gemaakt is van meellichaam en deze bestaat voornamelijk uit zetmeel (snelle koolhydraat). Het geraffineerde koolhydraat in witbrood zorgt voor een snelle stijging van je bloedsuiker terwijl je er niet verzadigd van raakt. Je lichaam maakt vervolgens insuline aan om de bloedsuiker weer te laten dalen waarna je in een ‘dipje’ terechtkomt. Het overschot van de energie wordt opgeslagen als vet.

Wat betekent dit voor mij?

Het is goed om te bedenken dat koolhydraten niet slecht of ongezond voor je zijn. Het is wel belangrijk om te kiezen voor gezonde koolhydraten en dit zijn de niet geraffineerde koolhydraten. Dit zijn de koolhydraten die vooral te vinden zijn in groente en fruit. Met andere woorden de producten die uit de natuur komen. De andere koolhydraten kun je het beste links laten liggen. Denk hierbij aan snoep, koek, ontbijtkoek, frisdrank, chips, patat en graanproducten. Als je brood eet kies dan voor volkorenbrood waarbij de volledige graankorrel is gebruikt als grondstof. Het is niet zo dat je helemaal geen geraffineerde koolhydraten en graan meer zou mogen eten maar pas er wel mee op. Zeker als je wilt afvallen. Zo hebben mensen die last hebben van buikvet en hier graag van af willen veelal baat bij een aanpassing van hun eetgewoonten. Dit betekent in de praktijk veelal minderen met geraffineerde koolhydraten en meer eiwitten eten. Enorme fysieke inspanningen zijn niet stikt noodzakelijk zolang de voeding maar klopt. Hier lees je meer over hoe mensen met buikvet hun voedingsschema kunnen aanpassen.